بازاریابی شبکه ای ( network marketing ) برگرفته از فرمول تصاعد است که در سده ی سوم ه.ق به واسطه ی اقلیدس و در کتاب ” مقدمات ” به جهان معرفی شد . اولین بار، یک شرکت دوچرخه سازی در روسیه از این روش استفاده کرد که باعث شد در روسیه، عبارت «بهمنی» و در فرانسه عبارت «گلوله ی برفی» را به آن لقب دهند و این روش را راهی برای تقلب و کلاهبرداری اعلام کنند. سیاستمداران، اقتصاد دانان و جامعه شناسان زیادی به دنبال پیدا کردن راهی بودند که بتوانند از این ایده به نفع همه استفاده کنند. اولین شرکتی که رسماً فعالیت بازاریابی شبکه ای را آغاز کرد، کمپانی ویتامین کالیفرنیا بود که نام خود را در سال ۱۹۳۹ به نوترالایت تغییر داد و امروزه محصولات خود را از طریق کمپانی اموی به فروش می‌رساند.
بازاریابی شبکه ای چگونه کار می کند؟
در این روش، شخص بازاریاب علاوه بر این که مستقیماً محصول را با استفاده از نمونه کالاها و خدمات به مشتری نهایی می فروشد، باید مشتریان دیگر را هم در فروش خود دخیل کند. بدر واقع باید دیگران را به تبلیغ کالای مورد نظر تشویق کنند. اساس کار بازاریابی شبکه ای، فروش و ارائه محصول توسط مشتریان راضی از محصول است. مهم ترین مسئله در بازاریابی شبکه ای، رضایت مشتری از محصول و تبلیغ دهانی و شفاهی محصول توسط مشتری است. در بازاریابی شبکه ای، برای راضی نگه داشتن همیشگی مشتریان، لازم است محصولاتی که به فروش می رسند کیفیت بالایی داشته باشند. از لحاظ تئوری، اگر یک شرکت در بازاریابی شبکه ای موفق باشد، می تواند با استفاده از رضایت مشتریان، فروش بسیار بالایی را تجربه کند.
تفاوت بین شرکت‌های هرمی و بازاریابی شبکه ای
به گفته ی کمیسیون تجارت فدرال امریکا، شرکت هرمی شرکتی است که به اعضای خود، بابت وارد کردن افراد جدید، حق کمیسیون می‌دهد. شرکت‌های هرمی هیچ محصولی نمی‌فروشند و روش کار آن ها به این صورت است که پول های مشتریان را در یکجا جمع می‌کنند و با آن کاری انجام نمی‌دهند. در ازای جذب افراد پول می‌دهند و بطور اجتناب ناپذیری فرو می ریزند. بعد از فروپاشی هرم، بجز عده‌ای که در بالای هرم هستند همه دست خالی می‌مانند و پول خود را از دست می دهند. عملکرد شرکت های هرمی، در اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران غیر قانونی است.
به گفته FTCC، داشتن محصول به معنای قانونی بودن یک شرکت نیست. بعضی از شرکت های هرمی برای رد گم کردن، یک محصول در پلان خودشان قرار می دهند که قیمتی بسیار بالاتر از قیمت بازار آزاد دارد، چرا که هدف این شرکت ها، فروش محصول نیست. در این شرکت ها معمولاً دریافت محصول مشروط بر شرکت در پلان تجاری است و پول کسانی که به هر دلیلی نمی توانند یا نمی خواهند عضو گیری کنند، از دست می رود.